Menisküs:
Menisküsler, diz ekleminde iç (medial) ve dış (lateral) menisküs olmak üzere 2 adet bulunan C şeklinde fibrokıkırdak yapılardır.
Menisküs dokusu histolojik açıdan sınırlı damarlanması mevcuttur. Bu nedenle özellikle diz eklemi iç 1/3 kısmına yakın olan yırtıkların normal iyileşme kabiliyeti bulunmamaktadır. Buna rağmen eklem dış kısmına (eklem kapsülüne) yakın kısımlardaki yırtıkların iyileşme kabiliyeti daha yüksektir.
Şekil 1: Menisküslerin görünümü
Diz eklemi için yük aktarımı, şok emilimi, eklem uyumunun arttırılması gibi kritik görevleri vardır. Eklem kıkırdağının sağkalımı için menisküs dokusunun korunması önemi vardır. Menisküs dokusunun kaybedildiği hastalarda, eklem dejeneratif artritinin (osteoartrit) daha hızlı geliştiği bilinmektedir.
Menisküs yırtıkları neden oluşur?
Menisküs yırtıkları, diz ekleminde en sık karşılaşılan patolojilerdir. Genel olarak menisküs yırtıkları dejeneratif (yıpranmaya bağlı) ve travmatik yırtıklar olarak 2 farklı tipte görülmektedir.
Dejeneratif menisküs yırtıkları, sıklıkla orta yaş ya da ileri yaştaki hastalarda görülen yırtıklardır. Merdiven inme ya da yere çömelme gibi günlük aktiviteler esnasında oluşabilir. Bu hastaların tedavisinde öncelikle ameliyatsız tedaviler uygulanmalıdır.
Travmatik yırtıklar daha sık genç-orta yaşlı hastalarda, spor yaralanmalarına bağlı olarak gelişmekte ve ön çapraz bağ, iç yan bağ gibi ek yaralanmalar eşlik etmektedir.
Menisküs yırtıkları nasıl bulgu verir?
Menisküs yırtıkları, en sık dizde ağrı ile kendini gösterir. Eklemde ki ağrı eklem hattında iç ya da dış menisküs üzerinde belirgin olabilir. Travmatik yırtıklarda ya da mekanik semptom yaratan dejeneratif yırtıklarda eklem içerisinde şişlik gelişebilir. Bununla birlikte diz eklemi hareket kısıtlılığı, dizde kilitlenme gibi şikayetler yaratabilir.
Benzer şikayetleri olan hastaların bu açıdan ortopedistlerine muayene olmaları gereklidir. Buna yönelik bir muayene sonrasında; ayakta dururken çekilecek diz röntgenleri ve standart bir diz MR (manyetik rezonans) inceleme ile menisküs yırtıklarının tanısı konulabilmektedir.
Şekil 2: Menisküs yırtıkları farklı tiplerde görülebilir.
Menisküs yırtıkları nasıl tedavi edilir?
Dejeneratif menisküs yırtıkları, sıklıkla orta yaş ya da ileri yaştaki hastalarda görülen yırtıklardır. Merdiven inme ya da yere çömelme gibi günlük aktiviteler esnasında oluşabilir. Bu hastaların tedavisinde öncelikle ameliyatsız tedaviler (antienflamatuar ilaç tedavileri dinlenme, fizik tedavi, diz içi enjeksiyonlar ) uygulanmalıdır. 6 haftalık ameliyatsız tedavi sonrasında şikayetlerinde gerileme olmayan, ileri evre kireçlenme bulguları olmayan hastalarda, cerrahi tedavi uygulanabilir.
Travmatik yırtıklar daha sık genç-orta yaşlı hastalarda, spor yaralanmalarına bağlı olarak gelişmektedir. Bu yırtıklara sıklıkla ön çapraz bağ, iç yan bağ gibi ek yaralanmalar eşlik etmektedir. Tedavi kararına; eşlik eden yaralanma, menisküs yırtığının oluşum zamanı, yeri, büyüklüğü ve tipi gibi birçok faktör göz önünde tutularak tedavi kararı verilir.
Menisküs yırtıklarının cerrahi tedavisinde ön planda menisküs dokusunun korunması amaçlanmalıdır. Buna göre menisküs yırtıklarının tedavisinde; parsiyel menisektomi (menisküsün kısmi olarak alınması), menisküs tamiri, menisküs skafold (sentetik menisküs dokusu) uygulamaları ve menisküs transplantasyonu (nakli) uygulanabilmektedir.
Ameliyat sonrası dönemde hastaları neler bekliyor?
Menisküs cerrahi tedavisi, tam artroskopik (kapalı) olarak yapılabilen, uygun hastalarda ve tecrübeli ellerde oldukça yüz güldürücü sonuçları olan bir tedavidir.
Menisektomi yapılan hastalar, aynı gün içerisinde ayağa kalkarak koltuk değneği ile yürüyebilmektedir. Aynı gün içerisinde ya da 1 günlük bir hastane yatışı sonrasında evine dönen hastaların, fizik tedavi egzersizleri sonrasında 7-10 gün içerisinde normal yaşamlarına dönmeleri mümkün olabilmektedir.
Menisküs tamiri uygulanan hastalarda, ameliyat sonrası dönem hastaya, yırtık tipine ve yerine, uygulanan ek girişimlere (kıkırdak problemleri gibi) göre değişiklik göstermektedir. Her hastanın rehabilitasyonu kendine özgü olarak planlanmaktadır.
Menisküs cerrahisi sonrası spora dönüş yapılan işleme bağlıdır. Menisektomi uygulanan hastalarda 3. Haftada spora dönüş mümkün olmaktadır. Menisküs tamiri yapılan hastalarda ise spora dönüş daha uzun sürede mümkün olmaktadır. Eş zamanlı uygulanan girişimlere bağlı olarak (ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu gibi) bu süre 6-9 aya kadar uzayabilir. Yalnızca menisküs tamiri uygulanan hastalarda 4. ay sonrasında spora dönüş mümkün olmaktadır.