Artroskopik Cerrahi Sonrası Rehabilitasyon
Artroskopik cerrahi sonrası iyileşme süreci nasıldır? Hangi egzersizler, hangi dönemde yapılmalıdır? Rehabilitasyonun evrelerini ve püf noktalarını öğrenin.
Artroskopik cerrahi, eklemlerin minimal invaziv yöntemlerle görüntülenmesi ve tedavi edilmesini sağlayan modern bir cerrahi tekniktir. Özellikle diz, kalça, omuz, ayak bileği ve dirsek gibi büyük eklemlerde sıklıkla tercih edilen bu yöntem; daha küçük kesiler, daha az doku hasarı ve hızlı iyileşme süreci gibi avantajlar sunar. Ancak cerrahinin başarısı sadece operasyonla sınırlı değildir. Ameliyat sonrası rehabilitasyon, tedavi sürecinin en kritik aşamasıdır ve fonksiyonel geri dönüşün kalitesini doğrudan etkiler.
Bu yazıda, artroskopik cerrahi sonrası rehabilitasyonun evreleri, uygulanması gereken egzersizler, dikkat edilmesi gerekenler ve sürece dair bilimsel yaklaşımlar detaylı şekilde ele alınacaktır.
Artroskopik Cerrahi Nedir?
Artroskopi, küçük kesilerden eklem içine yerleştirilen kamera ve özel cerrahi aletlerle uygulanan bir işlemdir. Genellikle aşağıdaki durumların tanı ve tedavisinde kullanılır:
- Menisküs yırtıkları
- Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu
- Femoroasetabuler sıkışma sendromu
- Labrum yırtıkları
- Kıkırdak lezyonları
- Omuz impingement sendromu
- Rotator manşet tamiri
Ameliyat minimal invaziv olsa da iyileşme sürecinde kas gücü, eklem hareket açıklığı ve proprioseptif denge rehabilitasyonla desteklenmelidir.
Rehabilitasyonun Amaçları
- Ameliyat sonrası ödem ve ağrıyı azaltmak
- Eklem hareket açıklığını geri kazandırmak
- Kas kuvvetini ve kontrolünü yeniden sağlamak
- Fonksiyonel hareketlere kademeli geçiş yapmak
- Spora veya günlük yaşama güvenli dönüşü hazırlamak
Rehabilitasyon Evreleri
Rehabilitasyon süreci; uygulanan artroskopik cerrahinin türüne, hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve eşlik eden patolojilere göre değişiklik gösterse de genel olarak 4 aşamaya ayrılır:
1. Erken Dönem (İlk 1–2 Hafta)
- Ödem ve ağrı kontrolü: Buz uygulaması, elevasyon ve hafif kompresyon bandajı
- İstirahat ve koruma: Koltuk değneği ya da breys kullanımı gerekebilir
- Pasif hareketler: Eklem hareket açıklığını korumaya yönelik pasif egzersizler (CPM cihazı gerekebilir)
- İzometrik egzersizler: Kas aktivasyonu sağlamak amacıyla uygulanır (özellikle kuadriseps ve gluteus kaslarına yönelik)
2. Orta Dönem (2–6 Hafta)
- Aktif hareketlere geçiş: Kasların aktif çalıştırılması
- Denge ve propriyosepsiyon çalışmaları: Ayakta durma, tek ayak dengesi, denge yastıkları ile çalışmalar
- Eklem çevresi kasları için dirençli egzersizler
- Ağrısız yürüyüşe geçiş
3. Fonksiyonel Dönem (6–12 Hafta)
- Tam hareket açıklığına ulaşmak hedeflenir
- Kuvvet egzersizleri artırılır: Elastik bant, ağırlık ve dirençli makineler kullanılır
- Spor spesifik hareketlere hazırlık
- Koordinasyon ve çeviklik çalışmaları başlatılır
4. Spora / Aktiviteye Dönüş (3. Aydan İtibaren)
- Sıçrama, yön değiştirme, hızlı tempolu hareketler test edilir
- Hekim ve fizyoterapistin onayıyla spora dönüş başlatılır
- Gerekirse özel performans testleri uygulanır (Hop test, Star Excursion Balance Test vb.)
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Rehabilitasyon bireyselleştirilmelidir: Her hasta ve her cerrahi farklıdır; hazır protokoller değil, kişiye özel planlama yapılmalıdır.
- Ağrıya göre değil plana göre ilerlenmelidir: Ağrı yok diye egzersiz dozu artırmak erken dönemde zarar verebilir.
- Gereksiz immobilizasyon sakıncalıdır: Eklem sertliği ve kas atrofisini önlemek için erken hareket önemlidir.
- Fizyoterapist kontrolü kritik rol oynar: Evde yapılan egzersizlerin doğru teknikle uygulanması sonuçları belirler.
Artroskopi Sonrası En Sık Yapılan Rehabilitasyon Hataları
- Koltuk değneklerinin erken bırakılması
- Aşırı yüklenme nedeniyle tekrar ödem gelişmesi
- Fizik tedaviye geç kalınması
- Egzersizlerin bilinçsiz yapılması
- Psikolojik olarak iyileşme sürecine hazır olunmaması
Bu hatalar, ameliyatla elde edilen kazanımların kalıcı hale gelmesini engelleyebilir.
Bilimsel Veriler Rehabilitasyonun Önemini Gösteriyor
Yapılan çalışmalarda, artroskopik cerrahi sonrası uygulanan düzenli ve yapılandırılmış rehabilitasyon programlarının:
- Eklem fonksiyonlarını daha hızlı kazandırdığı
- Kas gücü kaybını önlediği
- Spora dönüş süresini kısalttığı
- Cerrahi başarının hasta memnuniyetine yansımasını artırdığı
gösterilmiştir.