Protez Sonrası Spor Yapılabilir mi?

Hareket Özgürlüğünü Yeniden Kazanmak Mümkün mü?

Kalça veya diz protezi ameliyatı geçiren birçok hasta, iyileşme süreci tamamlandıktan sonra “Acaba tekrar spor yapabilir miyim?” sorusunu gündeme getirir. Geçmişte protez takılan kişilerin fiziksel aktivitelerden uzak durması önerilirken, günümüzde gelişen cerrahi teknikler, yüksek kaliteli implant malzemeleri ve etkili rehabilitasyon programları sayesinde aktif yaşam protez cerrahisi sonrası da mümkün hale gelmiştir.

Ancak protez sonrası spor aktivitelerine dönüş, rastgele ve kontrolsüz şekilde değil, belirli kriterler ve bireysel değerlendirmeler doğrultusunda planlanmalıdır. Bu yazıda, protez ameliyatı sonrası hangi sporların yapılabileceğini, hangilerinden kaçınılması gerektiğini ve spora dönüşte dikkat edilmesi gereken temel prensipleri detaylı biçimde inceliyoruz.

Protez Cerrahisinin Temel Hedefi Nedir?

Diz veya kalça protezi ameliyatının ana amacı, ağrıyı azaltmak ve eklem hareketlerini fonksiyonel düzeyde geri kazandırmaktır. Bu kazanımın, kişiyi hareketten tamamen uzaklaştırmak değil; aktif, ağrısız ve dengeli bir yaşam tarzına teşvik etmek olduğu unutulmamalıdır. Doğru planlanmış bir fizik tedavi süreciyle birlikte, birçok hasta yeniden yürüyebilir, merdiven inip çıkabilir ve sosyal yaşamına dönebilir.

Bu iyileşmenin bir adım ötesi ise “spora dönüş” kavramıdır. Ancak burada önemli olan, yapılan sporun ekleme binen yükü, tekrar sayısı ve darbe miktarı gibi parametreler açısından uygun olup olmadığıdır.

Protez Sonrası Hangi Sporlar Yapılabilir?

Protez sonrası yapılabilecek sporlar, ekleme yük bindirmeyen veya düşük darbe içeren aktivitelerle sınırlı olmalıdır. Bu tür sporlar, hem kas gücünü artırır hem de eklemin çevresindeki yapıların korunmasına katkı sağlar. Uygun olan sporlar şunlardır:

• Yüzme: Su direnci sayesinde kasları çalıştırırken ekleme yük bindirmez
• Sabit bisiklet: Düşük etkili kardiyo egzersizidir ve diz hareket açıklığını artırır
• Yürüyüş (tempolu ama yumuşak zeminde): Günlük aktiviteyi destekleyen güvenli bir seçenektir
• Pilates (modifiye hareketlerle): Core bölgesini güçlendirmek ve dengeyi artırmak için idealdir
• Yoga (kontrollü pozisyonlarla): Esneklik ve nefes kontrolü sağlar
• Golf: Rotasyon içerse de düşük tempolu ve eklem dostudur
• Langırt, masa tenisi gibi rekreatif aktiviteler

Bu sporlar, cerrahın ve fizyoterapistin önerdiği sürede, kademeli olarak uygulanmalıdır.

Hangi Sporlar Risklidir ya da Kaçınılmalıdır?

Protez yerleştirilen eklem, ne kadar kaliteli olursa olsun, yapay bir yapıdır. Bu nedenle yüksek darbe içeren, ani yön değiştirme gerektiren ya da düşme riski barındıran sporlar, protezde gevşeme, aşınma veya çıkık gibi komplikasyon riskini artırabilir.

Kaçınılması gereken sporlar arasında şunlar öne çıkar:

• Koşu (özellikle asfaltta veya zemin düzensizse)
• Basketbol, hentbol, futbol gibi temaslı ve zıplamalı sporlar
• Tenis (özellikle tekli ve sert zeminde oynanan)
• Kayak, snowboard gibi düşme riski yüksek olan aktiviteler
• Ağır ağırlık kaldırma (özellikle squat, deadlift gibi diz/kasık baskılı egzersizler)
• Maraton ve triatlon gibi ekstrem dayanıklılık gerektiren branşlar

Bu aktiviteler, eklem üzerine aşırı yük binmesine neden olur ve protezin ömrünü kısaltabilir.

Spora Dönüşte Dikkat Edilmesi Gerekenler

Protez sonrası spora dönüş süreci, kişiye özel olmalı ve aşağıdaki prensiplere dikkat edilmelidir:

• İyileşme süreci tamamlanmadan spora başlanmamalıdır
• Fizik tedavi programı tamamlanmalı ve kas dengesizlikleri giderilmelidir
• Cerrah ve fizyoterapist onayı alınmadan yeni bir aktiviteye geçilmemelidir
• Başlangıçta düşük yoğunlukla başlanmalı, sonra kademeli olarak artırılmalıdır
• Düşmeye veya dengesizliğe neden olabilecek ortamlardan kaçınılmalıdır
• Egzersiz sırasında ağrı, şişlik ya da zorlanma hissedilirse aktivite sonlandırılmalıdır

Unutulmamalıdır ki amaç, protezle mümkün olan en uzun süre sağlıklı kalabilmek ve ikinci bir cerrahiyi olabildiğince geciktirmektir.

Bilimsel Veriler Ne Diyor?

Son yıllarda yapılan çalışmalar, uygun şekilde yönlendirilen hastalarda protez sonrası spor yapmanın hem fiziksel hem psikolojik faydaları olduğunu göstermektedir. Journal of Arthroplasty dergisinde yayınlanan 2019 tarihli bir çalışmada, diz protezi sonrası yürüyüş, yüzme ve sabit bisiklet yapan hastaların hem ağrı skorlarında hem de yaşam kalitesi ölçümlerinde anlamlı iyileşme sağladığı belirtilmiştir.

Ayrıca, total kalça protezi sonrası egzersiz yapan bireylerin daha az kilo aldığı, kas gücünü koruduğu ve protez gevşemesi riskinin hareketsiz bireylere göre daha düşük olduğu ortaya konmuştur.