Artroskopik Kıkırdak Temizliği İşe Yarıyor mu?

Dizin İçinde "Temizlik" Gerçekten Rahatlama Sağlar mı?

Diz ağrısının en sık nedenlerinden biri olan kıkırdak hasarı, zamanla hareket kısıtlılığına, takılma hissine ve yaşam kalitesinde belirgin düşüşe yol açabilir. Özellikle menisküs yırtığı, diz travmaları veya erken evre osteoartrit gibi durumlarda eklem içindeki kıkırdak yüzeyinde düzensizlikler, parçalanmalar ve serbest cisim oluşumu sık görülür. Bu gibi durumlarda başvurulan cerrahi yöntemlerden biri de artroskopik kıkırdak temizliği (debridman) işlemidir.

Peki bu işlem gerçekten işe yarar mı? Hangi hastalarda etkilidir, kimlere önerilmez? Bilimsel çalışmalar ve güncel ortopedik yaklaşımlar bu konuda ne söylüyor? Bu yazıda, artroskopik kıkırdak temizliğinin etkinliğini objektif bir bakışla ele alıyoruz.

Kıkırdak Temizliği (Debridman) Nedir?

Artroskopik debridman, dizin içine küçük kesilerle girilerek, bozulmuş veya parçalanmış kıkırdak yüzeylerinin temizlenmesi, düzgünleştirilmesi ve eklem içinde serbest halde dolaşan küçük parçacıkların çıkarılması işlemidir. Amaç, eklem içi sürtünmeyi azaltmak, takılma hissini gidermek ve ağrıyı hafifletmektir.

Debridman, bazen tek başına yapılabileceği gibi, menisküs onarımı, sinovektomi veya mikrofraktür gibi başka işlemlerle birlikte de uygulanabilir.

Hangi Hastalarda Uygulanabilir?

Debridman, her kıkırdak hasarı olan hastaya önerilmez. Bu işlem en çok aşağıdaki hasta grubunda fayda sağlar:

• Erken evre osteoartrit (evre 1–2) hastaları
• Diz içinde mekanik semptomları olanlar (takılma, kilitlenme hissi)
• Menisküs yırtığına bağlı eklem içi temizlik ihtiyacı olanlar
• Diz travması sonrası serbest cisim gelişen hastalar
• Cerrahi dışı tedavilerle rahatlama sağlayamayan bireyler

İleri derecede kireçlenme (evre 3–4) olan, diz eklem aralığı tamamen kapanmış hastalarda debridman işleminin klinik faydası sınırlıdır. Bu hastalarda protez cerrahisi daha uygun olabilir.

İşlemin Etki Mekanizması Nedir?

Hasarlı kıkırdak dokusu, diz içinde hem mekanik sürtünmeye neden olur hem de eklem sıvısı içinde inflamatuar ajanlar salarak ağrıyı artırabilir. Bu düzensiz kıkırdak yüzeylerinin temizlenmesi:

• Dizdeki "takılma" hissini azaltır
• Yüzey temasını daha düzgün hale getirir
• Eklem sıvısının yapısını iyileştirir
• Enflamasyonu baskılayarak ağrıyı azaltabilir

Ancak bu etkinin süresi sınırlı olabilir. Debridman, sorunu kökten çözmekten çok, semptomları geçici olarak hafifletmeyi hedefleyen bir yaklaşımdır.

Bilimsel Veriler Ne Diyor?

Artroskopik debridman, yıllarca diz osteoartritinin standart cerrahi tedavisi olarak uygulanmıştır. Ancak son 15–20 yılda yapılan çalışmalarda bu yaklaşımın her hastada aynı etkiyi göstermediği ortaya konmuştur.

• Moseley et al. (NEJM, 2002): Randomize kontrollü çalışmada, artroskopik debridmanın plaseboya göre belirgin bir avantaj sağlamadığı gösterilmiştir.
• Kirkley et al. (2008): Orta yaşlı ve osteoartritli hastalarda, debridmanın fizik tedaviye üstün olmadığı tespit edilmiştir.
• AAOS (American Academy of Orthopaedic Surgeons): Geniş kapsamlı rehberlerinde, mekanik semptomu olmayan osteoartrit hastalarında debridmanın önerilmediğini belirtmiştir.

Ancak bazı çalışmalarda, özellikle mekanik semptomu olan ve radyolojik olarak eklem yapısı büyük ölçüde korunmuş hastalarda artroskopik debridmanın ağrı kontrolünde fayda sağladığı da gösterilmiştir.

Avantajları Nelerdir?

• Minimal invaziv ve günübirlik bir işlemdir
• Komplikasyon riski düşüktür
• İyileşme süresi hızlıdır
• Diğer cerrahi işlemlere engel oluşturmaz
• Bazı hastalarda 6–12 aya kadar süren rahatlama sağlayabilir

Sınırlamaları ve Riskleri

• Kalıcı çözüm sağlamaz
• Etkisi genellikle geçicidir
• Geniş alanlı kıkırdak kayıplarında etkisiz olabilir
• Gereksiz uygulandığında fayda sağlamayabilir
• Fizik tedavi ve kilo kontrolü olmadan uzun vadeli fayda sınırlı kalır

Kime Önerilmez?

• Evre 4 diz osteoartriti olan hastalar
• Eklem aralığı tamamen kapanmış bireyler
• Yüksek vücut kitle indeksine sahip ve aktif olmayan kişiler
• Enflamatuar artrit (romatoid artrit vb.) hastaları
• Mekanik şikâyeti olmayan sadece yaygın ağrı şikâyeti bulunanlar

Bu hasta grubunda artroskopik debridmanın yerine protez cerrahisi, PRP uygulamaları veya fizik tedavi gibi alternatif tedavi yaklaşımları düşünülmelidir.